Kocioł na paliwo stałe: co zrobić w erze termomodernizacji?

Nowoczesne kotły cieszą się coraz większym zainteresowaniem, ale nadal w polskich domach królują kotły na paliwo stałe. Czym się charakteryzują, jakie wymogi formalne powinny spełniać i co jeszcze warto o nich wiedzieć przed montażem tego rodzaju urządzeń w domu?

Z tego artykułu dowiesz się: 

• jakie wygląda kocioł na paliwo stałe i jak działa,
• jak określić klasę kotła na paliwo stałe,
• co ma wspólnego pompa ciepła i kocioł na paliwo stałe. 

Co to kocioł na paliwo stałe?

Kocioł na paliwo stałe to urządzenie, które jest wyposażone w co najmniej jedno źródło ciepła na paliwo stałe (czyli m.in. węgiel i drewno, ale też pellet czy ekogroszek), umożliwiające ogrzanie budynku, a zazwyczaj też podgrzanie wody użytkowej. Obecnie kotły tego konkretnego rodzaju wciąż ogrzewają wiele domów jednorodzinnych.

Z danych z 2022 r. wynika, że do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków zgłoszono ok. 5,4 mln urządzeń wykorzystujących paliwa stałe (przy czym łącznie zgłoszono ok. 9,8 mln źródeł ciepła). Jeśli chodzi o same kotły, do CEEB zgłoszono 3,39 mln kotłów na paliwo stałe z ręcznym lub automatycznym podawaniem paliwa. Najpopularniejszym rodzajem paliwa był węgiel i paliwa węglopochodne (2,7 mln kotłów); z kolei drewno kawałkowe było wykorzystywane w 1,8 mln kotłów, a pellet drzewny - jedynie w 304 tys. kotłów. Inny rodzaj biomasy został wskazany w przypadku 44 tys. kotłów. 

Warto jednak zaznaczyć, że obecnie kotły na paliwo stałe nie są już tak popularne jak kiedyś - zwłaszcza w nowych inwestycjach, również tych od dewelopera (wystarczy sprawdzić np. domy na sprzedaż Białystok by przekonać się, że większość deweloperów wybiera montaż pomp ciepła). W dużej mierze to efekt potencjalnie niższych kosztów przy montażu bardziej ekologicznych źródeł ciepła. Należy mieć też na uwadze fakt, że UE chce całkowicie zakazać kotłów na paliwa stałe - zakaz miałby obowiązywać już od 2029 r. Wszystko ma związek z dyrektywą EPBD; Unia Europejska chce osiągnąć zeroemisyjność do roku 2050. To z kolei oznacza nie tylko zakaz sprzedaży kotłów na paliwa stałe, ale w dłuższej perspektywie - konieczność masowej wymiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne oraz renowację budynków.

Czytaj więcej: Co to jest termomodernizacja budynków? To musisz wiedzieć

Co to jest paliwo stałe?

Przy okazji warto też wyjaśnić, czym właściwie jest paliwo stałe; to rodzaj paliwa, który spala się w kotle bez efektu popiołu, dymu czy płomienia. Dzięki swojemu stanowi skupienia takie paliwo jest znacznie łatwiejsze do przechowywania niż np. olej opałowy, gaz ziemny czy biogaz. Oprócz tego część ekspertów jest zdania, że paliwo stałe jest bardziej wydane, w związku z czym generuje też niższe koszty niż np. gaz ziemny. 

Kocioł na paliwo stałe w prawie

Kotły na paliwo stałe muszą spełniać specjalne wymogi; część z nich została ustanowiona na poziomie unijnym. 

Jakie przepisy regulują wymagania dla kotłów?

1 października 2017 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 1 sierpnia 2017 roku w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe. Rozporządzenie określało szczegółowe wymagania dla wprowadzanych do obrotu kotłów na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 500 kW, w tym graniczne wartości emisji tlenku węgla, związków gazowych i pyłu.

Akt prawny wprowadzał też zakaz stosowania rusztu awaryjnego pozwalającego na ręczne zasilanie paliwem. Warto jednocześnie podkreślić, że od 11 marca 2019 r. obowiązuje jednak znowelizowane rozporządzenie w sprawie wymagań dla kotłów na paliwa stałe. W tym samym roku znowelizowano też ustawę Prawo o ochronie środowiska i tym samym zakazano wprowadzania na polski rynek tzw. kopciuchów, czyli kotłów pozaklasowych. 

Jakie wymagania formalne powinny spełniać kotły na paliwo stałe?

Warto mieć świadomość, że kotły grzewcze muszą spełniać określone wymogi nie tylko jeśli chodzi o prawodawstwo polskie, ale też - unijne. Z tego względu przed wprowadzeniem do obrotu kotły powinny zostać poddane przez producenta procedurze oceny zgodności ze stosownymi wymaganiami technicznymi i prawnymi określonymi w dyrektywie 2009/125/WE oraz rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1189.

Procedura kończy się nadaniem oznakowania CE; znak powinien znaleźć się na każdym kotle. Oprócz tego do każdego kotła musi być dołączona instrukcja - zrozumiała zarówno dla osób montujących kocioł, jak i tych, które będą z niego później po prostu korzystać. 

Jak wygląda etykieta energetyczna dla kotła na paliwo stałe?

Oprócz instrukcji i znaku CE do kotłów wprowadzonych do obrotu po 2017 r. powinna być dołączona etykieta energetyczna zgodna ze wzorem określonym w unijnym rozporządzeniu. Na etykiecie muszą się znaleźć takie informacje jak:

• nazwa dostawcy lub jego znak towarowy,
• identyfikator modelu dostawcy,
• informacja o funkcji ogrzewania pomieszczeń, 
• klasa efektywności energetycznej,
• znamionowa moc cieplna kW
• jeśli piec jest wielofunkcyjny - informacja o dodatkowej funkcji przygotowania ciepłej wody,
• jeśli kocioł jest kogeneracyjny - informacja o funkcji wytwarzania energii elektrycznej.

Czytaj więcej: Audyt energetyczny budynku: cena, uprawnienia i obowiązki

Co to jest karta informacyjna kotła na paliwo stałe?

Etykieta energetyczna to nie wszystko. Do kotła na paliwo stałe powinna być dołączona również karta informacyjna. Część informacji zawiera wprawdzie wspomniana etykieta energetyczna (m.in. nazwę dostawcy, identyfikator, moc kotła czy klasę energetyczną), ale w karcie widnieje również współczynnik efektywności energetycznej, informacja o sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń, a także informacja o szczególnych środkach ostrożności, które należy zachować podczas montażu urządzenia. 

Klasy kotłów na paliwo stałe

O czym warto pamiętać, wybierając kocioł? Istotne są nie tylko rodzaje kotłów (oraz to, czy służą wyłącznie temu by ogrzewać dom, czy również do przygotowania ciepłej wody użytkowej), ale też - w przypadku kotłów na paliwo stałe - ich klasa efektywności energetycznej.

Określa ona kryteria emisji spalin. Zgodnie z normą PN-EN 303-5:2012 wyróżnia się trzy klasy kotłów. Kocioł na paliwo stałe klasa 3 jest ostatnią klasą, charakteryzującą kotły o najniższej sprawności (do tej klasy energetycznej zaliczają się głównie kotły z podajnikiem). Kolejna klasa, czyli klasa 4, to klasa średnia - posiadają ją kotły zasypowe z dolnym spalaniem i kotły podajnikowe węglowe.

Najwyższa dostępna klasa - czyli kocioł na paliwo stałe 5 klasy - oznacza, że piec wykorzystuje do spalania ekogroszek lub pellet. Kotły 5 klasy mają dodatkowo certyfikat Ecodesign i spełniają wszystkie wymogi dotyczące emisyjności spalin. 

Co wyróżnia kotły na paliwo stałe od innych rozwiązań?

Kotły na paliwo stałe dają możliwość zarówno ogrzewania domu, jak i podgrzewania ciepłej wody. Problemem może być jednak fakt, że kotły 3 i 4 klasy doprowadzają do emisji szkodliwych związków do atmosfery; jedynie użycie kotła 5 klasy do zaspokajania zapotrzebowania na ciepło jest rozwiązaniem stosunkowo mało szkodliwym dla środowiska. Spalanie paliwa takiego jak pelet czy ekogroszek jest zdecydowanie mniej inwazyjne niż węgla kamiennego.

Zaletą kotłów na paliwo stałe jest jednak cena - koszty ogrzewania są często niższe niż np. przy ogrzewaniu gazem. Z drugiej strony coraz większą popularnością cieszą się chociażby pompy ciepła. W ich przypadku nad spalaniem paliwa czuwa zaawansowana automatyka; pompa jest zatem wygodniejsza w użytkowaniu, a także - bardziej ekologiczna. 

Kocioł na paliwo stałe: podsumowanie

Kotły na paliwo stałe najczęściej montuje się w domach jednorodzinnych; praktycznie nie występują w blokach. Przy wyborze kotła na paliwo stałe trzeba nie tylko zdecydować się na konkretny rodzaj paliwa, ale też - zwrócić uwagę na wydajność kotła, jego żywotność, wygodę użytkowania. Oprócz tego należy też odpowiednio dobrać moc kotła, by zaspokoić w pełni zapotrzebowanie budynku na ciepło. Należy jednak mieć jednocześnie świadomość, że kotły na paliwo stałe będą wychodzić z użytku - i zostaną zastąpione bardziej ekologicznymi źródłami ciepła.