Wielka płyta - co warto wiedzieć o budownictwie wielkopłytowym?

Dominika Perkowska
Dominika Perkowska

Data publikacji: 28.07.2022, Data aktualizacji: 13.07.2023

9 minut czytania

Średnia ocen 4/5 na podstawie 584 głosów

Bloki z wielkiej płyty
Jak wygląda blok z wielkiej płyty? Czy warto kupić mieszkanie w budownictwie wielkopłytowym i ile ono wytrzyma? Sprawdź!

Budownictwo wielkopłytowe to fenomen, który wywarł ogromny wpływ na krajobraz wielu miast. Charakterystyczne panele betonowe i osiedla zbudowane w technologii wielkopłytowej budzą wiele kontrowersji i dyskusji. Można nawet powiedzieć, że budynki z wielkiej płyty nie cieszą się pozytywną opinią, a osoby szukające wymarzonego M wystrzegają się raczej takich nieruchomości. Jednak jakie są fakty na temat tego rodzaju architektury? Jaki jest poziom bezpieczeństwa wielkiej płyty? Czym charakteryzują się duże bloki z prefabrykowanych płyt? Jakie są wady i zalety bloków, do których stosowano płyty z betonu? Sprawdzamy!

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

  • na czym polega technologia wielkopłytowa,
  • jak wygląda kwestia bezpieczeństwa w bloku z wielkiej płyty,
  • jak sprawdzić rok budowy bloku.

Materiały i technologia wielkopłytowa – na czym polega?

Budynki wielkopłytowe były tworzone z wielkowymiarowych prefabrykatów z betonu lub żelbetu. Elementy produkowano w wytwórniach i transportowano na miejsce budowy, gdzie łączono je w całość. Wśród komponentów znajdowały się ściany nośne, usztywniające, działowe i elewacyjne; gotowe biegi schodów; szyby windowe, a także kanałowe lub pełne żelbetowe stropy. Łączniki i podwieszenia były wykonane ze stali nierdzewnej. Wszystko po to, aby maksymalnie przyspieszyć budowę.

W technologii wielkopłytowej wyróżnia się systemy otwarte i zamknięte. Większość budynków mieszkalnych w Polsce powstało w systemie zamkniętym i opierały się na jednym konkretnym modelu budynku, który był powielany. Wszystkie ściany są nośnymi, a więc przerobienie takiego wnętrza i ewentualne wyburzenie ściany w mieszkaniu z wielkiej płyty może okazać się niemożliwe. System otwarty pozwalał na tworzenie różnych konfiguracji z gotowych prefabrykatów. Pomieszczenia są większe, a możliwości aranżacji większe poprzez obecność ścian wewnętrznych, które są ścianami działowymi.

wielka płyta w Polsce

Historia bloków z wielkiej płyty

Pierwszy budynek wielkopłytowy powstał w Holandii podczas budowy osiedla w latach 1923-1925. Na rozwój tej metody miał wpływ jeden z francuskich projektantów, Le Corbusier. Był on zwolennikiem domów wielorodzinnych wykonanych z prefabrykatów i szerzył ideę „domu jako maszyny do mieszkania”. W swoich założeniach stworzył on „modulor”, czyli układ proporcji na podstawie przyjętych wartości.

Dla Le Corbusiera wyznacznikiem był stojący człowiek (183 cm wysokości) oraz ta sama postać z podniesioną ręką (226 cm) – to na tej podstawie dokonał swoich obliczeń, chcąc oszczędzić jak najwięcej przestrzeni. Szybko okazało się, że „modulor” był zbyt dużym uproszczeniem, a przyjęte wartości były zbyt małe – tak jak wysokość mieszkania w bloku z wielkiej płyty. Już w trzecim budynku tego architekta zostało to skorygowane, a wymiary zwiększone. Kolejne, większe już budowle powstawały we Francji, Szwecji, Finlandii oraz w Niemczech. Zaprzestano w latach 70. przede wszystkim ze względu na wysokie koszty transportu.

Wielka płyta w Polsce? Pierwsze bloki pojawiły się w latach 60., a największą popularność zyskały w 70. i powstawały na terenie całego kraju. Był to czas planowania dużych osiedli mieszkalnych, kiedy to opracowano kilkanaście systemów, umożliwiających skonstruowanie bloku według określonego modelu. W efekcie powstałe w tamtym czasie budynki są bardzo do siebie podobne, a ówczesne osiedla nazywa się budownictwem masowym.

Rozwiązanie królowało na polskich osiedlach aż do lat 90. XX wieku, tuż po okresie PRL-u, kiedy to na rynek weszli deweloperzy i prywatne budownictwo mieszkaniowe. Zmiany w społeczeństwie, inna moda i potrzeby, przyczyniły się do zmniejszonej liczby powstających inwestycji. To z kolei doprowadziło do braku opłacalności, a w efekcie zamknięcia fabryk.

historia bloków z wielkiej płyty

Charakterystyka budownictwa wielkopłytowego

Budynki z wielkiej płyty powstawały w krótkim czasie i to była na tamten moment ich główna zaleta. Wpływało to jednak na jakość wykończenia i użytych materiałów, a także ceny – szczególnie drogi był transport dużych elementów prefabrykowanych. Ich maksymalne wymiary przyjęto na 3 × 6 metrów, do transportu były więc potrzebne specjalne pojazdy, a do rozładunku i montażu – żuraw budowlany. 

Grubość ścian nośnych wewnętrznych wynosiła zwykle 14-15 cm, natomiast płyty stropowe miały od 14 do 22 cm grubości. Dodatkowym rozwiązaniem były tarcze stropowe i pionowe (ścienne) – ich zadaniem było stworzenie z każdego stropu na każdej powierzchni jednej, sztywnej powierzchni. Dzięki temu całość była odporna na duże obciążenia jak np. wybuch gazu. Wysokość piętra w bloku z wielkiej płyty na polskich osiedlach wynosiła zazwyczaj 270-280 cm. To bardzo podobne wartości do obecnie oferowanych przez deweloperów. Jeśli więc zastanawiamy się, ile metrów ma blok 4 piętrowy (co w przypadku wielkiej płyty raczej się nie zdarzało), możemy spojrzeć na dzisiejsze budynki. 

Najbardziej podatne na zniszczenia są stalowe łączenia płyt, tzw. agrafki, wieszaki łączące płyty zewnętrzne, płyty elewacyjne ze szkieletem budynku. Łączeniom należycie wypełnionym, uszczelnionym nic nie grozi. Tam jednak, gdzie dostała się wilgoć i powietrze, może nastąpić korozja poszczególnych elementów.

Jak wyglądają dawne osiedla mieszkaniowe z wielkiej płyty? Różnice pomiędzy nimi a dzisiejszym budownictwem są widoczne gołym okiem. A kontrastuje przede wszystkim teren dookoła bloków. Te z wielkiej płyty zapewniają przestrzeń, dużo zieleni i bliskie sąsiedztwo rozbudowanej komunikacji miejskiej oraz najważniejszych punktów na mapie – sklepów, szkół, aptek, bibliotek, placów zabaw i wielu innych miejsc usługowo-handlowych. 

Na nowych osiedlach to wszystko nie jest tak oczywiste, a kurcząca się liczba działek skłania do budowania coraz gęściej i ciaśniej, choć infrastruktura oferowana na nowych osiedlach zmierza powoli w dobrą stronę, a budownictwo ekologiczne dba m.in. o obecność zieleni. Dawne budynki z lat 70. są zdecydowanie wyższe, ale pomiędzy nimi zachowano większą przestrzeń. Różnice można łatwo dostrzec również w kwestii estetyki oraz jakości wykonania. 

wielka płyta - Polska

Czy budynki z wielkiej płyty są bezpieczne?

Już od kilku lat pojawiają się czarne scenariusze dotyczące budynków wielkopłytowych. Pokutuje przeświadczenie, że tego typu nieruchomości powstawały na co najwyżej kilkadziesiąt lat. Większość z polskich osiedli mieszkaniowych nieubłaganie zbliża się do swojego „terminu ważności”. Czy rzeczywiście obawy są słuszne? Jaka jest przyszłość konstrukcji?

Jak długo wytrzyma wielka płyta?

Wśród społeczeństwa panuje przekonanie, że rozwiązanie to od początku miało być tymczasowe. Słabej jakości materiały, bloki powstające naprędce, a w końcu mankamenty konstrukcyjne w postaci łączników prefabrykatów – to wszystko wzbudza dziś lęk o bezpieczeństwo mieszkańców osiedli wielkopłytowych. 

Nie ma jednak powodów do obaw – jedyny epizod z odpadnięciem płyty elewacyjnej miał miejsce w Rzeszowie w latach 90. Samym konstrukcjom bloków niestraszne były osunięcia się ziemi czy wybuchy gazu – mimo oczywistych zniszczeń, blokom nie groziło zawalenie. Uspokajają nas także spółdzielnie mieszkaniowe – podczas trwających w całym kraju prac termomodernizacyjnych i docieplania, prowadzone są także prace konserwacyjne.

Sprawdzana jest solidność mocowań płyt elewacyjnych, przeprowadzane są ewentualne naprawy. Inną kwestią jest, że na administratorach ciąży obowiązek kontrolowania stanu technicznego budynków. Serie badań winny być przeprowadzane raz na 5 lat. Ponadto cykliczne raporty uspokajają: prawidłowo konserwowana konstrukcja może posłużyć mieszkańcom jeszcze przez wiele lat.

Trwałość bloków z wielkiej płyty

Problem z trwałością tego rozwiązania w Polsce nie leży w samej konstrukcji budynku i bezpieczeństwa z tym związanego, a raczej niedostosowania nieruchomości do obecnych potrzeb. Choć każdy blok można wyremontować – ściany docieplić, a instalacje czy okna wymienić na nowocześniejsze – nie wszystko możemy już zmienić. Dawne molochy są skazane na zbyt małe balkony, brak parkingu podziemnego oraz inne ograniczenia, które kiedyś całkiem funkcjonalne – dziś zwyczajnie nie zdają egzaminu.

Dalsze użytkowanie bloków wielkopłytowych będzie się więc wiązało z szeregiem modernizacji i usprawnień. O trwałość budowli jako takiej nie musimy się jednak obawiać. Podstawą są regularne przeglądy, bieżące naprawy i prace konserwacyjne.

wielka płyta a kwestia bezpieczeństwa

Zalety i wady bloków z wielkiej płyty

Czy istnieją zalety bloków z wielkiej płyty? Oczywiście! Osoby szukające wymarzonego M, biorą pod uwagę zakup lokalu w takiej nieruchomości ze względu na cenę. Ta jest średnio kilkanaście procent niższa, niż w przypadku innych mieszkań na rynku wtórnym, nie wspominając o inwestycjach deweloperskich.

Zalety mieszkania na takim osiedlu to także zagospodarowanie terenu. Osiedla wielkopłytowe charakteryzują się świetną lokalizacją oraz bliskością terenów zielonych i rekreacyjnych. Budowano bloki w czasach, gdy komunikacja samochodowa była zdecydowanie mniej popularna, więc odgórnie dostały w okolicy także szkoły, przedszkola, sklepy i inne punkty usługowe. Całość jest zaprojektowana jako przyjazna dla pieszych. Ostatecznie wiele peerelowskich osiedli przeszło już gruntowną modernizację, w tym remont klatek schodowych, wymianę wind i okien czy montaż domofonów, a także docieplenie budynków oraz wymianę np. elektryki czy kanalizacji. Pozostaje zatem kwestia indywidualnych aranżacji mieszkań.

Trzeba też jednak poznać ich wady, bo i tych nie brakuje. Niestety – prefabrykowane elementy nie zawsze były idealnie spasowane, czego skutkiem są dziś krzywizny, nieszczelne okna, pęknięcia i szczeliny. W latach 60. i 70. panowały nieco inne normy termoizolacji i choć teraz budynki są masowo ocieplane – w większości z nich zdążyła już zawitać pleśń i wilgoć. Kolejna kwestia to przestarzałe instalacje (gazowa, elektryczna i wodna), a także cienkie ściany. Wiele z tamtejszych budynków wyróżnia się fatalną akustyką, a sąsiedzi słyszą wzajemnie każdy dźwięk z mieszkania obok – konieczne może się okazać wyciszenie mieszkania w bloku z wielkiej płyty. Problemem może też być słaba ustawność. Nieduże pokoje i ciasna, ciemna kuchnia skutecznie ograniczają możliwości aranżacyjne. Ostatnie kwestie konstrukcyjne, które na szczęście zanikają w procesie modernizacji to źle wykonana wentylacja oraz zsypy śmietnikowe, które skutecznie zapraszają do budynku gryzonie i insekty.

Jak pozbyć się robaków z domu? Czytaj

Blok z wielkiej płyty - wady i zalety

Na co zwrócić uwagę, kupując mieszkanie w bloku z płyty?

Trudno w dwóch słowach ocenić wszystkie budynki wielkopłytowe. Co prawda były tworzone w myśl jednego schematu, z podobnych prefabrykatów – jednak ich jakość może różnić się między sobą. Może się okazać, że zakup własnego M na peerelowskim osiedlu po modernizacji nie jest wcale złym pomysłem. Na co zwrócić uwagę przy takiej transakcji?

Warto wiedzieć, jak ustalić rok budowy bloku, jednak to nie musi być jeszcze wyznacznikiem. Ostatecznie budynki nie były budowane zbyt długo, więc zakres jest ograniczony, a co za tym idzie, powinniśmy z łatwością poznać rok budowy bloku. Jak sprawdzić te dane? Najłatwiej prosić o dokumentację dotychczasowego właściciela, a jeśli ten nią nie dysponuje – pytać urzędu miasta lub starostwa powiatowego. Co potem? Przede wszystkim trzeba się upewnić, że blok jest w dobrym stanie technicznym i zostały w nim wykonane wszystkie niezbędne prace remontowe. Zyskajmy pewność, że zostały wymienione instalacje oraz okna. Warto też sprawdzić, czy była wykonana wymiana drzwi w bloku z wielkiej płyty. Sprawdźmy, jak wygląda kwestia nierównych podłóg – ciężko tego uniknąć, chyba że samo mieszkanie także przeszło gruntowny remont.

Ponadto warto zwrócić uwagę na dostępność miejsc parkingowych (z tym bywa ciężko, podczas powstawania budowli samochód był dobrem luksusowym) oraz na wysokość comiesięcznych opłat. Dobrym pomysłem jest spędzenie nieco czasu w budynku, by przekonać się o izolacji akustycznej.

Blok z wielkiej płyty: podsumowanie

Atmosfera wokół bloków z tamtych czasów jest dwoista. Z jednej strony panuje powszechne narzekanie na niski standard, problem z miejscami parkingowymi i brak dostosowania do dzisiejszych potrzeb. Z drugiej zaś strony mieszkania z wielkiej płyty nadal cieszą się w Polsce zainteresowaniem na rynku nieruchomości, a administratorzy osiedli w wielkiej płycie uspokajają, że sytuacja jest stabilna i ewentualne prace konserwacyjne prowadzone są na bieżąco.

Nie da się ukryć, że estetyka takich bloków, np. w Warszawie ulega sukcesywnej poprawie. Wspólnoty i spółdzielnie stopniowo polepszają standard budynków np. poprzez termomodernizację. Dodatkowo, aby zwiększyć ich atrakcyjność, modernizowana jest infrastruktura osiedlowa czy place zabaw. Pojawiają się też udogodnienia charakterystyczne dla osiedli strzeżonych jak monitoring, szlaban wjazdowy na pilota itp. Powoduje to, że mieszkanie w wielkiej płycie nadal cieszy się popularnością, a budynki wznoszone w tej technologii stanowią dobrą alternatywę dla droższych, nowoczesnych osiedli. Trzeba pamiętać, że różne rodzaje bloków mieszkalnych mają zarówno swoje zalety, jak i wady. Co więcej, do łask powracają bloki z prefabrykatów – choć dziś są budowane w zupełnie inny sposób.

Jak buduje się bloki z prefabrykatów? Odpowiadamy

Dominika Perkowska
Dominika Perkowska

Copywriterka i korektorka z kilkuletnim doświadczeniem i zamiłowaniem do komunikacji w intrenecie. Zawodowo i hobbystycznie uczestniczy w prowadzeniu kilku blogów branżowych. Lubi podejmować trudne tematy i przedstawiać je w sposób przystępny.

Subskrybuj rynekpierwotny.pl w Google News

PODZIEL SIĘ:

OCEŃ ARTYKUŁ:

1 Komentarz

Komentowanie dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników.
  • S.

    Za zdjęciu jest blok nie z wielkiej pyty tylko wybudowany w bardziej nowoczesnej technologii z użyciem ramy H. Osiedle Ruda w Warszawie.
    15 stycznia 2021, 21:54

Artykuły powiązane

Nagrody i wyróżnienia

nagroda forbes 2022
nagroda forbes 2021
nagroda digital excellence awards 2022
nagroda laur klienta 2023
nagroda dobry pracodawca 2023
nagroda gazele biznesu 2023
Twoja przeglądarka nie jest obsługiwana

Nowa odsłona RynkuPierwotnego została stworzona w oparciu o najnowsze technologie zapewniające szybsze działanie serwisu i maksymalne bezpieczeństwo. Niestety, Twoja aktualna przeglądarka nie wspiera tych technologii.

Sugerujemy pobranie najnowszej wersji jednej z poniższych wyszukiwarek: