Mieszkanie po rozwodzie: podział, spłata i sprzedaż

Rozwód to już i tak wystarczająca rewolucja dla byłych małżonków. Nie zawsze jest to łatwy proces, a do tego dochodzi kwestia podziału majątku. Szczególnie wiele emocji wywołuje podział mieszkania po rozwodzie. Jak podzielić mieszkanie z kredytem przy rozwodzie? Czy jeden z małżonków może spłacić drugiego? A co w sytuacji, gdy nieruchomość była kupiona za gotówkę?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• do kogo należy mieszkanie po rozwodzie i jak podzielić mieszkanie po rozwodzie,
• kto otrzyma mieszkanie po rozwodzie i od czego to zależy,
• na jakich zasadach następuje podział mieszkania w wyroku rozwodowym.

Najważniejszą informacją dla byłych małżonków jest informacja, że podział majątku jest możliwy dopiero po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Już w trakcie rozprawy rozwodowej sąd może dokonać podziału dorobku eksmałżonków na ich wniosek.

Jest to jednak możliwe tylko w przypadku, jeśli proces podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W innym razie konieczne jest wszczęcie osobnego postępowania o podział majątku wspólnego. Odbywa się to w sądzie rejonowym miejsca położenia nieruchomości. Sprawę można również załatwić u notariusza. Podział musi być dokonany w formie aktu notarialnego. 

Prawo do mieszkania po rozwodzie

Warto pamiętać, że mieszkanie po rozwodzie nie musi podlegać podziałowi. Dzieje się tak w sytuacji gdy nieruchomość stanowi odrębną własność majątkową jednego z małżonków, co oznacza, że została nabyta przed zawarciem związku małżeńskiego, na drodze spadku, darowizny lub zapisu. W tym przypadku nie może być uważane za własność wspólną.

Jak podzielić mieszkanie po rozwodzie? Sposoby podziału mieszkania

Mieszkanie może zostać podzielone na dwie części lub zamienione na dwa mniejsze mieszkania, przyznane w całości jednemu z małżonków, z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego lub można sprzedać nieruchomość i podzielić się zyskiem. Zdarza się, że po rozwodzie małżonkowie wciąż mieszkają w tym samym lokalu. W takim wypadku już w trakcie sprawy o podział majątku sąd może określić zasady korzystania z lokalu.

Wspólne mieszkanie po rozwodzie Przeczytaj

Podział majątku przed rozprawą sądową

Co z mieszkaniem po rozwodzie? Podział mieszkania można przeprowadzić przed sprawą sądową o rozwód. Konieczne jest do tego uzyskanie rozdzielności majątkowej. Podział zostaje ustanowiony na mocy aktu notarialnego. Mieszkanie w tym wypadku podzielone jest po połowie, chyba że małżonkowie postanowili inaczej. Po podpisaniu takiego porozumienia można wystąpić o rozwód bez orzekania o winie, co znacznie upraszcza postępowanie.

Warto również zaznaczyć, że możliwa jest spłata mieszkania po rozwodzie przez jednego z małżonków. Mowa o sytuacji, gdy małżonkowie uzgodnią, że jedno z nich chce zatrzymać mieszkanie. W takim wypadku konieczna jest spłata drugiego małżonka – chyba, że otrzymał on inne składniki majątku wspólnego, które były równe wartości połowy nieruchomości.

Niestety, należy pamiętać, że o ile rozwodzący się małżonkowie mogą zgodnie ustalić, że jego z nich pozostaje w mieszkaniu, a drugie go spłaca, to problem może dotyczyć ustalenia wartości nieruchomości. Jeśli strony nie potrafią się co do tego porozumieć, konieczne może zaangażowanie biegłego rzeczoznawcy. W sytuacji gdy rozwodzący się małżonkowie nie są w stanie sami znaleźć profesjonalisty, biegłego wyznacza sąd, który następnie obarcza małżonków kosztami powołania rzeczoznawcy.  

Rozwód bez orzekania o winie

Małżonkowie, którzy zdecydują się na rozwód bez orzekania o winie, czyli wypracowali wspólne stanowisko o podział majątku po rozwodzie, nie muszą załatwiać formalności podczas oddzielnej sprawy majątkowej. Jest to najłatwiejsza droga do podziału. W takim przypadku może to nastąpić podczas rozprawy rozwodowej – trzeba wtedy przedłożyć wniosek o podział mieszkania. Należy do niego dołączyć odpisy z księgi wieczystej.

Rozwód a podział majątku po rozprawie

Małżonkowie często nie mogą się pogodzić i podział majątku wspólnego następuje przed sądem. Podział mieszkania po rozwodzie polega na tym, że konieczne jest przedłożenie stosownego wniosku do sądu rejonowego. W przypadku nieruchomości należy przedłożyć odpis z księgi wieczystej. Zalecane jest również wskazanie rynkowej wartości mieszkania. Jeśli któraś ze stron nie zgadza się z nią, wówczas jego wartość zostaje wyceniona przez rzeczoznawcę.

Mieszkanie po rozwodzie przeważnie dzieli się po połowie. Nie ma na to wpływu, kto jest odpowiedzialny za rozpad małżeństwa. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, jedna ze stron może ubiegać się o nierówny podział majątku, np. w przypadku kiedy jeden z małżonków rażąco zaniedbywał potrzeby rodziny i nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego. Jednak nie jest to łatwe do udowodnienia. Taka sprawa zwykle jest bardzo skomplikowana i kosztowna.

W przypadku gdy sąd zarządzi sprzedaż mieszkania, odbywa się ona zgodnie z przepisami dotyczącymi sprzedaży nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że w drodze licytacji robi to komornik. W efekcie zawyża to koszty procesu oraz obniża ostateczną wartość mieszkania.

Podział mieszkania z kredytem

Jak się okazuje wiele małżeństw planujących rozwód jest obarczonych wspólnym kredytem. Zobowiązanie hipoteczne nie ustaje z chwilą rozpadu małżeństwa. Jeśli raty przestaną być spłacane, bank ma prawo ubiegać się roszczeń od obydwojga małżonków, dlatego też ta sprawa powinna zostać uregulowana wcześniej. W przypadku gdy jedna ze stron zgodzi się przejąć obowiązek kredytowy, trzeba wystąpić do banku z wnioskiem o podpisanie stosownego aneksu do umowy. Ale trzeba zaznaczyć, że jest to możliwe tylko w przypadku gdy małżonek posiada pełną zdolność kredytową.

Inną możliwością jest sprzedaż mieszkania i spłacenie całego zobowiązania bankowego. Ale bank nie zawsze musi się na to zgodzić, jeśli wcześniej nie uwzględniliśmy tego w umowie. Zwykle wiąże się to z dodatkowymi opłatami.

Najważniejsze – porozumienie

Wszystkie przedstawione powyżej sytuacje dowodzą, że najważniejsze i najkorzystniejsze dla małżonków rozwiązanie to porozumienie. Choć często jest to trudne, tym bardziej jeśli chodzi o podział nieruchomości – dorobku całego życia. Jednak więcej zyskamy dogadując się niż egzekwując swoje prawa na drodze sądowej. 

Zapewnienie mieszkania po rozwodzie

Podział mieszkania po rozwodzie nie ogranicza się jednak wyłącznie do tego, jaką część nieruchomości (lub jej wartości) otrzyma każdy z małżonków. Jeśli do momentu rozwoju małżonkowie zamieszkiwali nieruchomość razem, to zapadnięcie wyroku nie oznacza, że jeden z rozwodników musi natychmiast się wyprowadzić.

To jednocześnie niejako odpowiedź na pytanie, czy po rozwodzie można mieszkać razem; wspólne mieszkanie po rozwodzie nie tylko jest możliwe (zwłaszcza jeśli eks-małżonkowie zdecydują, że np. dla dobra dzieci będą jeszcze jakiś czas mieszkać razem, ale zajmą oddzielne pomieszczenia), ale często wręcz konieczne. W toku procesu rozwodowego sąd najpierw zbiera informacje dotyczące wspólnie zajmowanego mieszkania (w tym m.in. to, ile nieruchomość ma pokoi, jakie było ich dotychczasowe przeznaczenie i jak małżonkowie z nich korzystali), a następnie określa pomieszczenia do wyłącznego korzystania przez każde z małżonków (chyba że rozwodzący się zgodnie wnieśli o nieorzekanie o sposobie korzystania z mieszkania po rozwodzie). Jest to rozwiązanie tymczasowe – dopóki eks-małżonkowie nie będą mieli gdzie mieszkać po rozwodzie.

Mieszkanie męża – prawa żony po rozwodzie

Istotne jest również to, że o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania sąd orzeka nawet w sytuacji, gdy nieruchomość jest wyłączną własnością jednego z małżonków.

Część osób może się jednocześnie zastanawiać, czy w takim razie możliwe jest zasiedzenie mieszkania po rozwodzie. Orzecznictwo i piśmiennictwo dopuszczają nabycie lokalu poprzez zasiedzenie – natomiast należy dodać, że możliwe jest to tylko wtedy, gdy nabycie dotyczy wyłącznie ustanowionej odrębnej własności lokalu.

Podział mieszkania własnościowego po rozwodzie a dzieci

Należy też pamiętać, że wprawdzie sąd bierze pod uwagę to, kto na co dzień zajmuje się małoletnimi dziećmi, jednak nie oznacza to, że jeśli po rozwodzie dzieci pozostaną pod opieką matki, to ona automatycznie otrzyma mieszkanie. Nawet jeśli tak się stanie, nadal będzie musiała spłacić byłego męża. Alternatywą jest sprzedaż nieruchomości i podział środków; pieniądze ze sprzedaży mieszkania strona opiekująca się dziećmi może przeznaczyć na najem nowej nieruchomości lub zakup innego lokalu. Sąd może też orzec o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków na zgodny wniosek stron. 

Jednocześnie samotna matka może ubiegać się o mieszkanie komunalne po rozwodzie. Musi w tym celu złożyć odpowiedni wniosek i spełniać warunki umożliwiające przyznanie jej lokalu komunalnego.  

Sprzedaż mieszkania po rozwodzie a opłaty do czasu podziału majątku

Często do czasu sprzedaży nieruchomości po rozwodzie jeden z małżonków pozostaje w mieszkaniu. Jak w takiej sytuacji wygląda kwestia opłat? Na współwłaścicielu mieszkania w dalszym ciągu spoczywa obowiązek dokładania się do kosztów jego utrzymania (czyli np. płacenia część czynszu administracyjnego), nawet jeśli w nim nie mieszka. Inną kwestią są koszty związane z eksploatacją mieszkania – przyjmuje się, że takie opłaty ponosi ten z małżonków, który aktualnie zajmuje lokal mieszkalny.

Mieszkanie po rozwodzie: podsumowanie

Sąd w wyroku rozwodowym może nie tylko zdecydować o podziale wspólnego mieszkania (choć niektórzy małżonkowie decydują o kształcie podziału majątku wspólnego po rozwodzie jeszcze przed rozprawą rozwodową), ale też orzec o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania (i nie ma przy tym znaczenia, że mieszkanie należy wyłącznie do jednego z rozwodzących się małżonków). Najlepszym wyjściem dla obu stron jest polubowne rozwiązanie sporu – i wspólne uzgodnienie, jak będzie wyglądać podział majątku i wspólnej nieruchomości.