Domy podziemne - co warto wiedzieć?

Czy nowoczesny dom pod ziemią to tylko fanaberia dla artystów, czy może raczej ekologiczne i przyszłościowe rozwiązanie? Coraz częściej możemy usłyszeć o najróżniejszych realizacjach mieszkaniowych, które z powodzeniem powstają częściowo lub całkowicie pod ziemią.

Okazuje się, że ta wydawałoby się nowoczesna idea budowania, ma w architekturze całkiem pokaźną tradycję, a także całkiem sporą rzeszę fanów z różnych zakątków świata. Jak wygląda nowoczesna technologia tego typu budownictwa?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• jaka jest historia domu podziemnego
• jakie są zalety domów podziemnych
• czy domy podziemne powstają także w Polsce

Idea domu podziemnego 

Za ojca nowoczesnej architektury podziemnej uznaje się Malcolma Wellsa, który w latach 60. XX wieku zbudował na wpół podziemne biuro, gdzie pracował, a na jego dachu zasiał pokaźny trawnik. Jego idee obejmowały energooszczędny projekt, a także powrót do natury. Uważał, że nie ma potrzeby szpecić powierzchni ziemi i zakłócać rytmu przyrody przez kolejne zabudowania – lepiej schować budynki pod ziemię i pokryć je roślinnością.

Zobacz najciekawsze oferty domów na sprzedaż w całej Polsce

Pomysł podchwyciło wielu innych architektów na całym świecie, dzięki czemu „ziemianki” – choć z pewnością nie są mieszkaniowym standardem – zyskały pewną popularność. Wells z powodzeniem zaprojektował kolejne pomysły z zakresu podziemnej architektury: domy mieszkalne, biura, czy też porośnięte trawą i krzakami stacje benzynowe. Ten sposób budowania propaguje do dziś, wydając liczne książki, eseje i rysunki na temat tego typu konstrukcji.

Prym w tej kwestii wiodą niewątpliwie Amerykanie. Z czasem pojawiły się kolejne podziemne realizacje. Niespełna dziesięć lat później pewien pomysłowy hippis z Idaho - Mike Oehler, zbudował sobie niewielkie 36 metrowe lokum w postaci ziemianki. Warto dodać, że projekt ten kosztował go zaledwie 50 dolarów, a głównym kosztem przy jego realizacji był zakup pieca. Wcielając w życie hipisowską ideę powrotu do natury, w 1975 roku Oehler zamienił projekt ówczesnego domu, budując na jego tyłach okazałe patio, będące jednocześnie ogrodem i dodatkowym źródłem światła. Pomimo braku wody i elektryczności projekt Oehlera miał swoje zalety: bywał ciepły zimą, chłodny latem i co najważniejsze, był tani w budowie i w użytkowaniu. W dodatku nie trzeba było projektować kilku kondygnacji budynku.

W 1975 roku na Florydzie powstał - zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Williama Morgana - dom wydmowy tzw. Dune House. Wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu, stworzył niezwykle nowatorską ziemiankę, która ograniczyła przy okazji naturalne ruchy piasku. Zdaniem Morgana, dzięki temu, że powstała pod ziemią nie psuła sąsiadom zapierającego dech widoku na Ocean. Wspomniany Dune House, dziś uchodzący za ikonę designu, kilka lat temu wystawiony został na sprzedaż za skromne 1,4 miliona dolarów. To dziś jest to przykład nowoczesnej architektury podziemnej.

Domy podziemne w Polsce 

Pomimo swojego specyficznego charakteru, podziemne domy coraz częściej powstają także w Polsce. Pierwszy taki dom zbudowano w Brzeziu w województwie łódzkim. To budynek jednorodzinny o kształcie półksiężyca, który wybudowany został przez artystę Zdzisława Bolanowskiego. Budynek jest w większości ukryty pod ziemią, jednak w południowej ścianie znajdują się duże okna pozwalające na dostęp światła słonecznego.

Natomiast najbardziej znany, a także nagrodzony, projekt domu podziemnego należy do znanego architekta Roberta Koniecznego, który w 2008 roku otrzymał nagrodę za najlepszy budynek świata, przyznawaną przez Muzeum Architektury i Designu w Chicago. Zgodnie z założeniem projektanta dom ukryty miał powstać w Kłodzku. Jednak na dzień dzisiejszy budowa tego projektu została wstrzymana. Warto zainteresować się również projektem Domu Podziemnego w Pstrągowej, który stworzył architekt Marcin Jan Grzegorzek.

Śladami Hobbita

Zwolennicy domów podziemnych nie zawsze kierują się względami ekologii i oszczędzania energii, choć mają one z pewnością niebagatelne znaczenie. Czasem przesłanki są mniej przyziemne, choć z pewnością niemniej „podziemne”. Bodźcem może być na przykład chęć zasmakowania zwyczajów ulubionych postaci rodem z bestsellerów, np. Tolkienowskich powieści. Fani fantasy, zanim podejmą decyzję o budowie własnego domu w ziemi, mogą najpierw spróbować pomieszkać w pierwszym na świecie (oczywiście podziemnym) „hobbit motelu” w Woodlyn Park w Nowej Zelandii.

Z sadzawką i bajeczną łąką 

Ciekawe podziemne architektoniczne realizacje odnaleźć można również na Starym Kontynencie. W północnej Szwajcarii, w miejscowości Dietikon, Peter Vetsch stworzył pod ziemią mini-osiedle, składające się z dziewięciu mieszkań ze wspólnym podwórkiem, sadzawką i bajeczną łąką, która w sezonie wiosennym wyrasta na dachach podziemnych mieszkań. Te z pozoru niewielkie podziemne mieszkanka swoją opływową kubaturą przypominają kształty budynków autorstwa Gaudiego.

Trzeba jednak przyznać, że te urządzone w nowoczesnym stylu mieszkaniowe propozycje, w rzeczywistości są bardzo przestronne i jasne. Głównym założeniem szwajcarskiego architekta było jednak stworzenie domów ekologicznych, które dzięki dobrej izolacji nie przyczyniają się do zwiększania emisji gazów, potęgujących efekt cieplarniany. Zdaniem Vetscha, zaproponowany nawiązujący do skorupy opływowy kształt, w dużej mierze wpływa na ich energooszczędność.

Podziemny apartament

Okazuje się, że podziemne realizacje fascynują nie tylko architektów, ale i ludzi sportu, czego najlepszym przykładem jest projekt 750 metrowego apartamentu angielskiej gwiazdy piłki nożnej – Gary Neville’a. Dom uznanego zawodnika z Manchester United, również miał być zaopatrzony w ekologiczny system, tym razem złożony z pompy ciepła i ogniw fotowoltaicznych, przetwarzających światło bezpośrednio na energię elektryczną. Ponadto oglądany z góry, miał nawiązywać do kształtu polnych kwiatów. Ostatecznie jednak angielski zawodnik zrezygnował z projektu, decydując się na futurystyczny dom w kształcie motyla.

Jakie są zalety domów podziemnych? 

Za podstawową zaletę domów podziemnych uważa się oszczędność energii i ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Powód jest oczywisty – budynki chronione są od wiatru i zimnego powietrza, a gleba zatrzymuje sporo ciepła. Z kolei przy upałach z pewnością zbędna będzie klimatyzacja, a w środku budynku będzie znacznie chłodniej niż na powierzchni ziemi. Dom jest odporny na huśtawki temperatury, dzięki czemu potrzeba w nim mniej energii.

Obliczono na przykład, że angielski Gloucestershire Mole Manor zużywa jedynie 25% energii, jaką zużyłby standardowy budynek w tej samej lokalizacji. Jeśli w podziemnym domu zastosuje się dodatkowe ekologiczne rozwiązania, takie jak np. kolektory słoneczne czy turbiny wiatrowe, może być on wyjątkowo oszczędny i przyjazny naturze.

Mieszkając w budynku podziemnym, jesteśmy wyjątkowo blisko natury, a do tego nie psujemy krajobrazu. Dachy takich budynków są zazwyczaj pokryte zielenią i mogę w ogóle nie odróżniać się od otoczenia. Na przykład podziemny dom w szwajcarskim Vals jest na pierwszy rzut oka praktycznie niezauważalny. Położony w wyjątkowo malowniczej alpejskiej scenerii, wybudowany został w kamieniu i stanowi rodzaj wnęki w górzystym terenie.

Również w miejscowości Dietikon w Szwajcarii powstały super-ekologiczne podziemne zabudowania. Kompleks tworzy dziewięć domów o organicznych kształtach, dzięki którym są one idealnie wkomponowane w otoczenie. Naturalne kształty sprawiają, że zabudowania wydają się jedynie kolejnym wytworem przyrody, takim samym jak okalające je rośliny i pagórki. Wbrew skojarzeniom, dzięki dużym przeszkleniom, domy podziemne najczęściej są jasne w środku.

Domy podziemne - wady 

Największą wadą domów podziemnych jest niezliczona ilość betonu, jaką trzeba wlać w ziemię, aby taki budynek mógł powstać. Oczywiście są to także projekty bardzo indywidualne i w razie ich sprzedaży może być problem, ponieważ nie każdy chce w nich mieszkać. Wiele osób myśli, że w takich budynkach z pewnością jest ciemno, wilgotno i nieprzyjemnie. Do tego często dochodzi bariera psychiczna mieszkania pod ziemią. Jest to raczej rozwiązanie dla tych co chcą być blisko natury i lubią tego typu klimat. Wielu ludziom kojarzy to się z początkiem ludzkości i powrotem do jaskiń i ziemianek.

Powyższe realizacje są dowodem na to, że życie pod ziemią, dzięki komfortowym realizacjom architektonicznym może być całkiem ciekawe. Czy przyszłość należy do tego typu realizacji? Niewątpliwie domy podziemne są i prawdopodobnie pozostaną rozwiązaniem dość ekstrawaganckim, które nie każdemu przypadłby do gustu. Jednak jeśli chcemy radykalnie wyróżniać się z tłumu pod względem mieszkaniowym, jesteśmy fanami Tolkiena, albo też marzymy o życiu ekstremalnie blisko natury, z pewnością takie rozwiązanie jest warte głębszego rozważenia.