Wspólne mieszkanie po rozwodzie: koszty utrzymania i korzystanie

Życie pisze przeróżne scenariusze, nie zawsze zgodne z naszymi oczekiwaniami. Chociaż niechętnie, zawierając związek małżeński, należy pamiętać o możliwych konsekwencjach jego rozwiązania. Dotyczą one nie tylko praw osobistych i rodzinnych, ale także wpływają na z pozoru prozaiczną sprawę dalszego wspólnego zamieszkiwania byłych małżonków. Czy po rozwodzie nadal można wspólnie zajmować mieszkanie? Jak wygląda podział mieszkania po rozwodzie?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• co zrobić ze wspólną nieruchomością po rozwodzie,
• kto jest właścicielem nieruchomości po rozwodzie i czy możliwa jest eksmisja małżonka,
• jak wygląda podział nieruchomości rozwiedzionych małżonków i czy sąd może orzekać o sposobie korzystania z mieszkania po rozwodzie.

Wspólne mieszkanie po rozwodzie z żoną – czy to możliwe?

Temat ten jest o tyle istotny, że ustawodawca nie pozbawia żadnego z byłych małżonków do wspólnego zamieszkania w zajmowanym dotychczas lokalu. Co więcej, uprawnienie to nie jest zależne od praw przytupujących poszczególnym małżonkom do danej nieruchomości. Nawet ich całkowity brak nie przesądza o konieczności dokonania eksmisji byłego małżonka z mieszkania należącego do drugiego z nich.

Zacznijmy jednak od początku. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie wspólnego korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.

Przeniesienie własności nieruchomości Sprawdź również

Rozstrzygnięcie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania obejmuje w zasadzie każde mieszkanie rozwiedzionych małżonków, znajdujące się w ich dyspozycji, niezależnie od rodzaju, a nawet istnienia tytułu prawnego.

Rozstrzygnięcie dotyczące wspólnego mieszkania jednakże reguluje tylko stosunki faktyczne między rozwodzącymi się małżonkami przez czas wspólnego zamieszkiwania, nie stanowi jednak żadnego ograniczenia praw osób trzecich do mieszkania zajmowanego przez byłych małżonków (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10.06.1983 sygn. akt I CR 208/83).

Z powyższego wynika kilka dalszych zasad:

• Po pierwsze, jeżeli jeden z małżonków wyprowadzi się z mieszkania, w którym wspólnie zamieszkiwali, sąd o przedmiotowej kwestii nie będzie rozstrzygał w wyroku rozwodowym.
• Po drugie, sąd może przyznać faktyczne uprawnienie do zamieszkiwania w takim lokalu również małżonkowi, który nie posiada jakiegokolwiek tytułu prawnego do danej nieruchomości. Niemniej, sąd odstąpi od tego, jeżeli małżonek wyraża zgodę na opuszczenie mieszkania bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.

Korzystanie ze wspólnego mieszkania po rozwodzie

W praktyce sąd w wyroku rozwodowym dokonuje tzw. podziału nieruchomości do używania określając, które konkretne pomieszczenia zajmowane będą przez każdego z małżonków, względnie zaś z których mogą korzystać oboje z np. (np. kuchnia, toaleta). Jeżeli nastąpią trudności w faktycznym podziale mieszkania do korzystania, sąd przede wszystkim będzie brał pod uwagę potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Podział ten nie zmienia prawa własności (czyli tego, kto jest właścicielem mieszkania), bądź praw obligacyjnych do mieszkania dając odrębną podstawę do zamieszkiwania w nim tego małżonka, który nie dysponuje lokalem, do którego mógłby się przenieść. Uprawnienie to wygasa, gdy zaistnieje jedna z niżej wskazanych okoliczności:

• małżonek, któremu przyznano to prawo w wyroku rozwodowym, wyprowadzi się dobrowolnie z mieszkania,
• sąd orzeknie eksmisję byłego małżonka – eksmisja orzekana jest przy tym na zasadach ogólnych, wymaga zatem przeprowadzenia odrębnego postępowania sądowego oraz dostarczenia lokalu socjalnego przez gminę, chyba że z uwagi na powód eksmisji gmina jest z tego obowiązku zwolniona,
• były małżonek umrze – przedmiotowe uprawnienie jest bowiem uprawnieniem faktycznym oraz niezbywalnym i nie wchodzi do spadku po zmarłym małżonku.

Na marginesie należy wskazać, że w wyjątkowym przypadku, sąd w wyroku rozwodowym może orzec o eksmisji jednego z byłych małżonków. Jest to możliwe, jeżeli małżonek ten swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Ocena stopnia naganności zachowania się jednego z małżonków dokonywana jest przy tym nie tylko co do jego stosunek do małżonka żądającego eksmisji, ale także do małoletnich dzieci, nad którymi władzę rodzicielską powierza sąd drugiemu małżonkowi.

Wspólne mieszkanie po rozwodzie a alimenty

Alimenty zazwyczaj są zasądzane przez sąd na rzecz dzieci (o ile byli małżonkowie je posiadali). W niektórych przypadkach zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego możliwe jest jednak również wnioskowanie o alimenty na siebie – mowa o sytuacjach, gdy po rozwodzie w sposób znaczący obniża się standard życia jednego z małżonków (czyli np. gdy opuszcza wcześniejsze mieszkanie i musi przenieść się do innego, o skrajnie niższym standardzie ze względu na niewielkie zarobki). Warto jednak mieć świadomość, że alimenty na byłego małżonka mogą być zasądzone wyłącznie w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie.

Koszty utrzymania wspólnego mieszkania po rozwodzie

Istotna jest również kwestia kosztów, jakie byli małżonkowie ponoszą w związku ze wspólnym mieszkaniem. Jeśli oboje mają tytuł prawny do mieszkania i udziały w nieruchomości, muszą wspólnie partycypować w kosztach jego utrzymania. Warto jednocześnie wiedzieć, że w przypadku osiągania pożytków z takiej nieruchomości (np. na skutek wynajęcia mieszkania) one również powinny być rozdzielane współmiernie, w zależności od wielkości udziałów posiadanych przez byłych małżonków. 

Podział majątku po rozwodzie

Ponadto, na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód nie tylko orzec o sposobie korzystania z mieszkania, ale również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków, są możliwe. Sąd może również, na wniosek jednego z małżonków, dokonać w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

W praktyce sąd orzeka o podziale majątku wspólnego małżonków, tylko jeżeli są oni co do tego zgodni. W innym przypadku odstępuje od tego. Nie oznacza to, rzecz jasna, że majątek nie będzie podzielony. Byli małżonkowie mogą skorzystać tu z dwóch form podziału:

• dokonać w późniejszym czasie umownego (zgodnego) podziału ich majątku wspólnego przed notariuszem,
• w przypadku zaś braku porozumienia, jeden z małżonków powinien wystąpić na drogę postępowania sądowego.

Warto również wiedzieć, że w okresie od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do dokonania podziału majątku byłych małżonków, są oni współwłaścicielami poszczególnych jego składników w częściach ułamkowych. Inaczej zatem niż w czasie trwania małżeństwa, każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem we wspólnym mieniu, np. sprzedać albo darować udział w nieruchomości wspólnej.

Wspólne mieszkanie po rozwodzie: podsumowanie

Rozwód niesie za sobą różne konsekwencje; część z nich dotyczy wspólnie zamieszkiwanej nieruchomości. Mieszkanie razem po rozwodzie jest możliwe – co do zasady jest to jednak rozwiązanie przejściowe. Do momentu opuszczenia lokalu przez jednego z byłych małżonków sąd może orzec zasady korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania. W wyjątkowych sytuacjach sąd może orzec o eksmisji jednego z małżonków.