Wywłaszczenie nieruchomości

Celem nowych regulacji jest umożliwienie byłemu współwłaścicielowi wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobiercy żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części. Warunkiem jest to, że ma się stać ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, niezależne od tego kto złożył taki wniosek.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• na czym polega wywłaszczenie nieruchomości
• jak to działa w praktyce
• w jakich sytuacjach można dokonać wywłaszczenia nieruchomości 

Projekt Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa

Projekt zmian został opracowany przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Wiceminister Tomasz Żuchowski wskazuje, że celem ograniczenia w czasie możliwości domagania się zwrotu nieruchomości jest przede wszystkim wzmocnienie stabilności procesów inwestycyjno-budowlanych. Po drugie niekonstytucyjność obecnych regulacji znacznie ograniczała uprawnienia byłych właścicieli.

Czym jest wywłaszczenie nieruchomości?

Wywłaszczenie nieruchomości to pozbawienie albo ograniczenie prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Dokonuje się go wtedy, gdy cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób. Jedynym rozwiązaniem jest ograniczenie praw do nieruchomości, które nie mogą być nabyte w drodze umowy na innych gruntach.

Podstawą wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Obecnie proponowane zmiany dostosowują system prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia z 14 lipca 2015 r. Według niego «Jeżeli (…) cel publiczny, na który wywłaszczono nieruchomość, nie jest realizowany, albo wywłaszczona nieruchomość nie jest konieczna na ten cel publiczny, wówczas nie istnieje nie tylko konstytucyjna legitymacja ingerencji we własność prywatną, ale również prawna podstawa (…) nabycia własności przez podmiot publiczny. W tej sytuacji gwarancje prawa własności wynikające z art. 21 ust. 1 Konstytucji odzyskują swoją moc ochronną”.

Trybunał zaznacza również, że „restytucja współwłasności odjętej w sposób sprzeczny z prawem powinna - co do zasady - polegać na równoczesnym zwrocie w jednym postępowaniu wszystkich udziałów w wywłaszczonej nieruchomości byłym współwłaścicielom (ich spadkobiercom). Jeżeli jednak w danym stanie faktycznym jest to niemożliwe albo nadmiernie utrudnione, ustawa powinna przewidywać zwrot wywłaszczonych udziałów tym uprawnionym, którzy tego zażądają”.

Co to oznacza w praktyce?

Zgłoszony przez Senat projekt nowelizacji ma na celu umożliwienie zwrotu udziału w nieruchomości, która stała się zbędna. Będzie to polegało na tym, że od dnia, w którym decyzja wywłaszczenia stała się ostateczna i upłynęło 20 lat, nie będzie można jej podważać.

Jest to o tyle istotne, że nie będzie miało znaczenia, że na tym gruncie nigdy nie zrealizowano planowanej inwestycji albo wybudowano zupełnie coś innego. Jeżeli te warunki nie zostaną spełnione, taką nieruchomość uznaje się za zbędną na cel wywłaszczenia, a co jest najważniejszą konsekwencją będzie dozwolone domaganie się jej oddania.

Warunkiem w nowych regulacjach jest natomiast przeznaczenie jej na cel publiczny. Jeśli osoby, które są także uprawnione do nieruchomości nie przystąpią do postępowania zwrotnego, czyli nie będą domagały się oddania, wtedy to prawo wygasa.

Jednak przed tym gmina lub starosta ma obowiązek w formie obwieszczenia przekazać informację o wszczęciu postępowania wszystkim uprawnionym. Musi nastąpić poprzez publiczne ogłoszenie w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie. Informacja powinna się pojawić stronie internetowej przez okres 3 miesięcy, a także w prasie o zasięgu ogólnopolskim.

Druga propozycja zakłada, że zwrot wywłaszczonej nieruchomości będzie przysługiwał również dawnym właścicielom, czyli spadkobiercom, którzy stracili swoje prawo w drodze rokowań.

Ustawa ma wejść w życie w terminie 14 dni od jej ogłoszenia.