Mieszkanie w kościele w Polsce

Zamiana kościoła w mieszkanie to już nie nowość – w wielu krajach są udane przykłady wykorzystania budynków po obiektach sakralnych do innych celów, w tym mieszkaniowych. W Polsce wciąż dekonsekracja kościoła budzi sporo kontrowersji, choć prawo kanoniczne pozwala na taką praktykę, a dla samych budowli zmiana przeznaczenia może się okazać ratunkiem przed ruiną.

Zjawisko wykorzystania budynku po kościele do celów świeckich – np. na mieszkanie, znane jest szczególnie w Czechach, Wielkiej Brytanii, Holandii, a także w USA. Socjolodzy podkreślają, że im większa laicyzacja społeczeństwa, tym większa skala tego zjawiska i szanse na społeczną akceptację zmian przeznaczenia budynków sakralnych.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• czym jest desakralizacja
• czy w Polsce można przearanżować kościół na mieszkanie 
• co na ten temat mówi prawo kanoniczne 

Salon zamiast ołtarza

Jeden z najbardziej znanych przykładów to przekształcenie Westbourne Grove Church w Notting Hill, znanej dzielnicy Londynu. Niegdyś był to kościół baptystów. Budynek powstał w 1853 roku i wtedy jeszcze nie znajdował się w granicach miasta. W wyniku rozwoju Londynu stał się częścią miejskiej architektury. Zarządca popadł w kłopoty finansowe, a budynek został sprzedany i poddany renowacji.

Sam pomysł zamiany kościoła w obiekt świecki spotkał się z krytyką, ale mimo oporów cel został zrealizowany. Co ciekawe, ostatecznie w dolnej części budynku nadal znajdują się pomieszczenia kościelne i odprawiane są nabożeństwa, a dzięki sprzedaży udało się uchronić obiekt przed całkowitą likwidacją. Dziś w sprzedanych pomieszczeniach znajduje się butik i 400-metrowy apartament. Adaptacja kosztowała nabywcę 1,2 mln euro. Mieszkanie urządzono na dwóch poziomach – na niższej kondygnacji znajduje się salon oraz aneks telewizyjny.

Apartament został urządzony nowocześnie, bez zbędnych dodatków, mebli i upiększeń, ale niektóre charakterystyczne dla budowli kościelnych detale zostały wyeksponowane tak, aby stare kontrastowało z nowym. Światło wpadając przez strzeliste okna oświetla pokój kąpielowy i nowoczesną wannę, co daje niepowtarzalny efekt.

Biel ścian i minimalistycznego wyposażenia stanowi tło dla kanapy w kolorze fuksji i fioletu, która stoi w centralnymi miejscu salonu. Wyjątkowość wnętrz podkreślają futurystyczne schody oraz dodatki – kolorowe zdjęcia i obrazy, które zderzają się wizualnie z wszechobecną bielą.

Westbourne Grove Church w Notting Hill. Źródło: Wikipedia, autor: Gryffindor 

Inny przykład to były kościół w Chicago zamieniony w nowoczesny dom dla 5 -osobowej rodziny. Po metamorfozie dom w kościele ma powierzchnię ponad 500 m². Znane są też przykłady wykorzystania kościołów do innych celów niż mieszkaniowe. W Portland kościół zamieniono w restaurację, a świątynie w holenderskim Maastricht w bibliotekę.

Dekonsekracja w prawie kanonicznym

Aby zamienić kościół na mieszkanie należy dokonać dekonsekracji świątyni. Dekonsekracja jest działaniem wyłączającym określone obiekty z przeznaczenia do szczególnej służby w sferze kultu religijnego do sfery świeckiej. W praktyce w przypadku świątyni proces desakralizacji łączy się ze zmianą statusu obiektu.

Prawo kościelne dopuszcza możliwość całkowitej utraty świętości budynku kościoła, co umożliwia mu pełnienie świeckich funkcji oraz zezwala biskupowi na przekazanie budynku sakralnego na cele świeckie. Szczególnie, jeśli budynek jest nieprzydatny do sprawowania w nim kultu, a nie ma możliwości odrestaurowania go np. ze względu na duże koszty. Desakralizacja jest możliwa także, kiedy stan budynku jest dobry, ale diecezja parafia nie posiada funduszy na utrzymanie obiektu.

Czy to możliwe w Polsce?

W Polsce już sam zamiar dekonsekrecji świątyni – nawet w dobrej wierze, np. dla ratowania zabytku – wciąż budzi wiele kontrowersji. Socjolodzy przekonują, że duże znaczenie dla ludzi ma cel tego procesu. O ile możliwa jest społeczna akceptacja dla zamiany kościoła w muzeum, galerię sztuki itp., o tyle stworzenie w byłej świątyni sklepu, restauracji, hotelu czy dyskoteki spotyka się zwykle ze społecznym sprzeciwem. Były już próby takich kontrowersyjnych metamorfoz – w efekcie przedsięwzięcia nie zawsze kończyły się powodzeniem, a nieruchomości nierzadko były z powrotem wystawiane na sprzedaż.

Jednak w Polsce są nieliczne przykłady zamiany kościołów w obiekty, które spełniają cele świeckie, zakończone sukcesem. Jeden z krakowskich apartamentowców – Angel Wawel – powstał dzięki rozbudowie zabytkowego klasztoru. Nowa część apartamentowca mieści ponad 200 luksusowych mieszkań, a w byłym kaszorze – także w klasztornej kaplicy – urządzono  najbardziej okazały, aż 700-metrowy apartament. Takich jest jednak niewiele, podobnie jak ofert sprzedaży byłych nieruchomości kościelnych. Powód? Być może brak popytu na takie budynki. Zwykle są one w złym stanie technicznym, więc wymagają gruntownego remontu, często zgodnie z wytycznymi konserwatora zabytków, a to może przewyższać budżet potrzebny na budowę nowego domu w wysokim standardzie.