Ile wynosi podatek bankowy w Polsce?

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest podatek bankowy i ile wynosi,
• które podmioty muszą uiszczać daninę,
• jakie są wady i zalety podatku bankowego.

Czym jest podatek bankowy?

Podatek bankowy to kolejne obciążenie, wprowadzone ustawą o podatku od niektórych instytucji finansowych. Teoretycznie celem nowej ustawy miało być zwiększenie kontroli państwa nad sektorem bankowym, a tym samym — zmniejszenie ryzyka ewentualnego kryzysu. W praktyce jednak wpływy z podatku bankowego zasilają budżet państwa i umożliwiają sfinansowanie np. niektórych programów socjalnych.

Jaka jest podstawa prawna podatku bankowego?

Podatek bankowy wprowadziła do polskiego porządku prawnego ustawa z dnia 15 stycznia 2016 roku o podatku od niektórych instytucji finansowych. Dodatkowo definicje podmiotów objętych daniną można znaleźć m.in. w ustawie z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim oraz oczywiście ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.

Jakie instytucje zostały objęte podatkiem?

W artykule 4 wspomnianej wyżej ustawy wyszczególniono katalog podmiotów, które mogą podlegać nowemu podatkowi. Zgodnie z przepisami, opodatkowanie podatkiem bankowym dotyczy takich instytucji sektora finansowego jak:

• banków krajowych i ich oddziałów zagranicznych,
• oddziałów instytucji kredytowych,
• SKOK-ów (spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych),
• instytucji pożyczkowych,
• zakładów ubezpieczeń i krajowych zakładów reasekuracji oraz głównych oddziałów zagranicznych tego typu podmiotów, które działają w Polsce.

Należy jednocześnie zauważyć, że z podatku bankowego zwolnione są BGK (Bank Gospodarstwa Krajowego) oraz NBP (Narodowy Bank Polski).

Jaka jest aktualna wysokość podatku?

Ile wynosi podatek bankowy? Obecnie danina wynosi 0,0366 proc. miesięcznie (czyli 0,44 proc. rocznie), przy czym podstawą opodatkowania jest wartość aktywów (ustalana na koniec każdego miesiąca) pomniejszana o kwotę wolną (4 mld zł) oraz wartość funduszy własnych i obligacji skarbowych. W przypadku zakładów ubezpieczeń i krajowych zakładów reasekuracji kwota wolna wynosi 2 mld zł.

Jakie są zalety i wady podatku bankowego?

Zaletą wprowadzenia podatku z początkiem 2016 r. jest systematyczny wzrost wpływów do budżetu państwa. Tylko w 2016 r., a zatem w pierwszym roku obowiązywania tej daniny, do Skarbu Państwa wpłynęło dodatkowe 3,5 miliarda złotych. W roku 2017 było to już 4,3 miliarda złotych, a w 2018 - 4,5 miliarda złotych. Z kolei w 2021 r. instytucje finansowe zapłaciły niemal 5 mld zł podatku.

Jak można się domyślić, nowy podatek szybko wpłynął na zyskowność sektora finansowego. W pierwszym roku obowiązywania tej daniny zysk netto sektora (po korektach o zdarzenia jednorazowe) był o jedną piątą niższy, niż gdyby podatek nie został wprowadzony.

Wprowadzenie podatku bankowego to też kolejny czynnik wpływający niekorzystnie na rynek nieruchomości mieszkaniowych. Chodzi m.in. o wzrost marż kredytowych — banki, zgodnie z przewidywaniami ekspertów, przerzuciły w ten sposób część kosztów nowej daniny na klientów. Zgodnie z zasadami ekonomii, dużą część kosztów ponoszonych przez firmę prędzej czy później ponosi klient końcowy.

Po wprowadzeniu podatku banki w mniejszym stopniu są też skłonne angażować kapitał w aktywa w postaci kredytów. Opodatkowaniu nie podlegają bowiem obligacje skarbu państwa, stąd banki, zamiast angażować kapitał w akcję kredytową, preferują zakup obligacji skarbowych. Świadczy o tym chociażby zmniejszający się udział kredytów brutto udzielanych podmiotom spoza sektora finansowego w polskim PKB.

O ile na początku 2015 r. udział kredytów brutto wynosił 52-53 proc., to już od 2016 r. zaczął stopniowo maleć. W połowie 2019 r. wyniósł już 50,9 proc., natomiast na koniec września 2020 r. - 49,9 proc.

Należy też pamiętać, że podatek bankowy ma wpływ nie tylko na koszt i dostępność kredytów hipotecznych dla zwykłych klientów, ale również na działalność deweloperów, ponieważ kredyty są w znacznym stopniu źródłem finansowania inwestycji mieszkaniowych na rynku pierwotnym.

Warto również dodać, że wbrew wcześniejszym oczekiwaniom, wprowadzenie podatku bankowego nie poskutkowało odrodzeniem się mniejszych instytucji, takich jak SKOK-i czy banki spółdzielcze. Wcześniej zakładano, że nowa danina obciąży mocniej większe spółki, co miałoby z kolei stworzyć korzystniejsze warunki do rozwoju mniejszym podmiotom. W praktyce jednak tak się nie stało.

Podsumowanie

Podatek bankowy to z pewnością — z punktu widzenia Skarbu Państwa — sukces. Wpływy do budżetu państwa z tytułu nowej daniny rosną praktycznie z roku na rok. Z drugiej strony wprowadzenie podatku skończyło się podniesieniem opłat dla klientów i marż kredytowych, a także poskutkowało pogorszeniem dostępności kredytów. Ostatecznie zyskało zatem państwo (gromadząc nowe środki na programy socjalne), a stracili — podatnicy.