Topnieje ilość mieszkań komunalnych dla osób o niskich dochodach

Gminy mają obowiązek zapewnienia osobom o niskich dochodach potrzeb mieszkaniowych. Nakłada go na samorządy ustawa o  21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Gmina, na zasadach i w wypadkach przewidzianych w tej ustawie, ma obowiązek zapewnić lokale socjalne i lokale zamienne. Gminy mogą otrzymywać dotacje z budżetu państwa na ten cel.

Liczba mieszkań komunalnych maleje

Praktyka pokazuje, że gminy mają bardzo ograniczone możliwości realizacji  ustawowego obowiązku zaspokajania potrzeb mieszkaniowych  mieszkańców ze  względu na brak wolnych lokali komunalnych oraz brak środków finansowych na budowę nowych mieszkań.  Liczba mieszkań komunalnych jest coraz mniejsza ze względu m.in. na  działania prywatyzacyjne (sprzedaż mieszkań najemcom) i reprywatyzacyjne (zwrot lokali dawnym właścicielom), wyburzeń budynków, a także przez  wyłączenia budynków z eksploatacji z powodu ich złego stanu technicznego. W konsekwencji tworzone są długie listy osób oczekujących na najem mieszkania komunalnego.

Pomysły ma polepszenie sytuacji                         

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) w piśmie skierowanym do premier Ewy Kopacz w tej sprawie stwierdziła, że złą sytuację mieszkaniową budownictwa komunalnego można poprawić  jedynie poprzez finansowe wsparcie gmin ze strony budżetu państwa, dokonanie  stosownych zmian w ustawie o ochronie praw lokatorów oraz pobudzenie zaangażowania organów  gmin w prowadzenie odpowiedniej, racjonalnej polityki mieszkaniowej, co stanowi ich ustawowy obowiązek.

Negatywną ocenę zaspokajania przez gminy potrzeb mieszkaniowych osób o niskich dochodach ma też Najwyższa Izba Kontroli. NIK dała temu wyraz w raporcie z 2011 r. RPO wskazała, że kolejni rzecznicy praw obywatelskich  bezskutecznie nakłaniali gminy do wywiązywania się z nałożonego na nie ustawą obowiązku zaspokajania potrzeb mieszkaniowych osób o niskich dochodach.

W ocenie RPO niezbędne jest zatem podjęcie działań przez rząd w celu wyegzekwowania przestrzegania przez gminy wskazanego wyżej obowiązku. RPO chce także opracowania i wdrożenia długookresowego programu rozwoju budownictwa mieszkaniowego, określającego przede wszystkim zasady wparcia finansowego dla gmin.

Ile mieszkań komunalnych powstało w ostatnich latach?

Z danych RPO wynika, że w latach 2007-2013, w ramach obecnie  realizowanego programu wsparcia budownictwa socjalnego zasilenie Funduszu Dopłat z budżetu państwa wyniosło 468 min. zł. W ramach tego programu dofinansowana została łącznie budowa 12 797 mieszkań (w tym 9301 lokali socjalnych, 109 mieszkań chronionych, 3296 mieszkań komunalnych, 88 mieszkań dla powodzian) oraz 1020 miejsc w noclegowniach i domach dla bezdomnych. Powyższe dane wskazują, że na przestrzeni ostatnich sześciu lat średnio rocznie w kraju z wykorzystaniem tego programu budowanych było około 2 100 mieszkań, co oznacza  mniej niż jedno nowe mieszkanie przypadające na gminę. Jeśli zatem niektóre gminy wybudowały  budynek, to w wielu gminach nie powstało żadne nowe mieszkanie.

Według szacunków Instytutu Rozwoju Miast istniejące potrzeby gmin w zakresie mieszkań komunalnych i socjalnych należy ocenić na co najmniej 120-130 tys., z tego mieszkań  komunalnych na około 53 tys., a mieszkań socjalnych na około 70 tys. Biorąc pod uwagę fakt, że w ciągu minionych 6 lat powstała łącznie zaledwie jedna dziesiąta ilości niezbędnych mieszkań komunalnych i socjalnych, to na poprawę sytuacji osób oczekujących na najem lokalu komunalnego w najbliższych latach z pewnością nie ma co liczyć.    

Gminy nie wykorzystują pieniędzy na budowę nowych mieszkań

Ponadto RPO podkreśliła, że od 2011 r. na realizację programu wsparcia finansowego budownictwa socjalnego przekazano z budżetu państwa dużo większe środki niż w poprzednich latach. Jednak gminy ze środków tych nie  korzystają, co zdaniem RPO powinno skłonić rząd do rozważenia kwestii efektywności tego programu.

Zdaniem RPO znacząca poprawa sytuacji z gminnymi mieszkaniami  nie musi się koniecznie wiązać wyłącznie z nakładami finansowymi ponoszonymi zarówno przez budżet państwa, jak i gminy na pozyskanie mieszkań. Poprawę taką można zapewnić poprzez wprowadzenie zmian w ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Rząd kilka razy podejmował próbę uregulowania tej kwestii w ustawie o ochronie praw lokatorów, ale projekty te nie zostały sfinalizowane i nie trafiły do prac w Sejmie.

RPO zwróciła się do premier Ewy Kopacz o podjęcie zmian w ustawie  o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, które zapewnią skuteczną pomoc dla osób o niskich dochodach w zamieszkaniu w lokalach komunalnych.