Co to jest sztuka budowlana?

Termin „sztuka budowlana” jest powszechnie używany na rynku nieruchomości. Znajdziemy go w umowach, operatach szacunkowych, a nawet opiniach biegłych sądowych. Może dziwić, że tak popularne określenie, z którym spotkał się zapewne każdy kto zlecał chociażby większy remont, nie ma ustawowej definicji. Pojęcie to stanowi jedną z ważniejszych w prawie budowlanym klauzul generalnych, czyli niedookreślonych zwrotów pozwalających na ich odpowiednie dostosowanie do okoliczności danego przypadku.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• czym jest sztuka budowlana
• co należy rozumieć przez zasady wiedzy budowlanej 
• co można zaliczyć do błędów w sztuce budowlanej 

Po prostu, ustawodawca słusznie uznał, że nie jest możliwe przewidzenie wszelkich sytuacji, w których przedmiotowa klauzula może znaleźć zastosowanie. Lepszym rozwiązaniem było zatem pozostawienie jej doprecyzowania, czy to stronom w ramach zawieranej przez nie umowy, czy też sądom rozstrzygającym spory na tle zgodności wykonanych robót ze sztuką budowlaną. I właśnie to te ostatnie instytucje wypracowały rozumienie ww. pojęcia, które można pomocniczo stosować, jako definicję omawianego terminu.

Zgodnie ze sztuką budowlaną - czyli jak?

Na pierwszy plan wysuwa się stwierdzenie, że zgodność w zakresie sztuki budowlanej, to przede wszystkim zgodność z przepisami prawa. Oczywiste jest, że wykonywanie prawidłowe i zgodne ze sztuką budowlaną oznacza także, że roboty muszą być wykonywane zgodnie z przepisami prawa, a więc m.in. w ramach pozwolenia na budowę tam, gdzie jest to wymagane. W przeciwnym razie jest to samowola budowlana oraz przestępstwo, o którym mowa w art. 90 ustawy - Prawo budowlane.

Wykonywanie robót budowlanych prawidłowe i zgodnie ze sztuką budowlaną oznacza również to, że muszą być one wykonywane zgodnie z przepisami prawa, a więc m.in. w ramach pozwolenia na budowę, gdy jest to wymagane. Roboty te muszą także zostać prawidłowo ukończone, a więc po pierwsze zgodnie z umową zawartą z inwestorem, a po drugie należy wziąć pod uwagę, kiedy zgodnie z umową, sztuką budowlaną (zwyczajem) i przepisami prawa roboty uważa się za zakończone ( tak wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 01.03.2013 r., sygn. KIO 363/13).

Po drugie zauważyć można wyraźną tendencję, w myśl której pojęcie "sztuka budowlana" jest powszechnie stosowana zamiennie ze sformułowaniem "zasady wiedzy budowlanej", które należy rozumieć jako element składowy wymienionych w art. 647 k.c. zasad wiedzy technicznej (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 26.06.2018 r., sygn. I ACa 293/16).

Zasady wiedzy technicznej (sztuki budowlanej) określane są zaś w doktrynie jako "fachowe wiadomości" oparte na osiągnięciach aktualnej techniki i nauki, a także uzyskane w toku działalności praktycznej, czyli jest to pojęcie ogólne, które nie znajduje swojego odzwierciedlenia w przepisach (tak Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 21.07.2015, sygn. II SA/Op 54/15).

Podsumowując zatem, podstawą sztuki budowlanej oprócz uniwersalnych zasad wiedzy technicznej są oczywiście prawo, akty wykonawcze, rozporządzenia, normy, wytyczne, instrukcje wydawane w tej dziedzinie. Jednym z najistotniejszych aktów wykonawczych prawa budowlanego jest zaś Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (zob. K. Michalik, Sztuka budowlana. Zasady wiedzy technicznej w budownictwie, Chrzanów 2015).

Za ww. autorem powtórzyć można również wypracowaną w doktrynie definicję zgodności robót budowlanych oraz innych czynności podejmowanych przez wykonawcę ze sztuką budowlaną. Będzie nią zatem dobre, bez usterek i wad wykonanie inwestycji, a w szczególności zgodnie z zasadami współczesnej, najlepszej, profesjonalnej wiedzy prawnej, technicznej i budowlanej oraz ze wszelkimi normami prawnymi i technicznymi mającymi zastosowanie w budownictwie, przy dochowaniu należytej staranności, w oparciu o zasady etyki zawodowej.

Wykonawca robót budowlanych traktowany jest więc, jako profesjonalista w zakresie sztuki budowlanej. Należały, więc od niego oczekiwać dbałości o przygotowanie właściwej jakości dokumentacji technicznej oraz zgodnego z nią i rzetelnego wykonania powierzonych mu robót budowlanych (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19.03.2007 r., sygn. VI ACa 1137/07). Jako przykład błędu w sztuce budowlanej posłużyć zatem może sytuacja, w której wykonawcy zarzucić można niedostrzeżenie wadliwości powszechnie stosowanych, czy ogólnych rozwiązań konstrukcyjnych (tak m.in. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 07.08.2013, sygn. I ACa 311/13).

Pojęcie "zgodnie ze sztuką budowlaną" jest zatem bardzo złożone, a posługiwanie się nim stosunkowo trudne. Niemniej stanowi ono najlepsze uzupełnienie wszelkich umów o roboty budowlane. Pozwala bowiem zobowiązać ich wykonawcę do możliwie najszerszego uwzględnienia norm prawnych i technicznych w podejmowanych przez niego czynnościach mających doprowadzić do wykonania umowy. Pojęcie sztuki budowlanej jest bowiem szersze od terminu ”przepisy prawa budowlanego”.

Jeżeli jednak decydujemy się na jego wprowadzenie do umowy, warto upewnić się, że obie jej strony rozumieją je w podobny sposób. W przeciwnym razie, zamiast uproszczenia, może ono wywoływać dodatkowe spory.