Podatek od mieszkania w postępowaniu egzekucyjnym

Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego

Zgodnie z przepisami art. 59 Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek: zapłaty, pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, potrącenia, zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku, zaniechania poboru, przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym, umorzenia zaległości, przedawnienia, zwolnienia z obowiązku zapłaty, a także nabycia spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Wskazany katalog ma charakter zamknięty, co oznacza, że nie istnieją żadne inne możliwości skorzystania z instytucji wygaśnięcia zobowiązania.

Wygaśnięcie zobowiązania przez zapłatę

Co do zasady w każdym z wymienionych przypadków wygaśnięcia zobowiązania podatkowego mamy do czynienia z zapłatą należnego podatku. Nie musi ona jednak zostać dokonana przez samego podatnika, albo przynajmniej nie bezpośrednio. Przepisy wykluczają możliwość udziału osób trzecich w tej czynności, ale za to uwzględniają szczególne przypadki. Jednym z nich jest chociażby przejęcie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym. To niewątpliwie szczególna forma zapłaty, której w sensie prawnym dokonuje jednak sam podatnik.

Egzekucja nieruchomości w praktyce

Niezapłacenie przez podatnika należnego podatku może skutkować wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Stosuje się je w kontekście obowiązków podatkowych, które wynikają z decyzji lub postanowień odpowiednich organów. W momencie powstania zaległości podatkowej, a zatem kiedy podatek nie zostanie zapłacony w terminie, po stronie fiskusa aktualizuje się uprawnienie do dochodzenia należności na drodze egzekucji. Właściwym organem w tym zakresie jest natomiast naczelnik urzędu skarbowego, który wymierzył podatek.

Wierzyciel jest zobowiązany do przesłania podatnikowi pisemnego upomnienia do wykonania obowiązku podatkowego wraz z informacją o możliwości wszczęcia egzekucji. Brak reakcji ze strony podatnika uprawnia organ do wystawienia tytułu wykonawczego, który stanowi podstawę egzekucji. Należy pamiętać, że postępowanie egzekucyjne generuje dodatkowe koszty – opłaty egzekucyjne, opłatę manipulacyjną oraz opłaty za dokonanie czynności egzekucyjnej.

Jak bronić się przed egzekucją?

Tytuł wykonawczy nie pozbawia podatnika możliwości obrony. Ma on możliwość wniesienia zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Co prawda nie wstrzymuje to postępowania, ale w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny może wstrzymać podejmowane czynności do czasu rozpatrzenia zarzutów. Co może stanowić podstawę do wniesienia zarzutów? Na przykład wcześniejsze wykonanie obowiązku podatkowego, przedawnienie zobowiązania podatkowego, niedopuszczalność egzekucji administracyjnej, niedoręczenie podatnikowi upomnienia czy prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ.

Uwzględnienie zarzutów będzie skutkowało umorzeniem postępowania albo zastosowaniem innego środka egzekucyjnego. Innymi środkami obrony są skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Oba te środki dotyczą raczej kwestii formalnych, ale niejednokrotnie stanowią najskuteczniejszą broń, ponieważ organom zwyczajnie zdarza się pomylić. Obie formy skarg rozpatruje organ wyższego stopnia, a zatem w stosunku do naczelnika urzędu skarbowego jest to dyrektor izby skarbowej.

Moment wygaśnięcia zobowiązania

W kontekście omawianego zagadnienia istotne jest również, kiedy w zasadzie można mówić o wygaśnięciu zobowiązania podatkowego. Za ten moment uznaje się dzień przeniesienia własności rzeczy lub prawa, co stwierdzone zostaje decyzją organu podatkowego. Orzeczenie to powinno określać wysokość wygasłego zobowiązania. W kontekście przejęcia własności nieruchomości konieczne jest ustalenie jej dokładnej wartości. Może się bowiem okazać, że nie zapewnia ona spłaty całego zobowiązania podatkowego, a zatem robi to jedynie częściowo albo następuje nadpłata. Po całkowitym zaspokojeniu roszczenia organu podatkowego podatnik zostaje uwolniony od ciążącego na nim zobowiązania. Częściowa spłata powoduje natomiast częściowe wygaśnięcie zobowiązania, a zatem nadal ono istnieje, jednak jego kwota ulega zmniejszeniu. Konsekwencją wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest to, iż po prostu przestaje ono istnieć.

Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych

Finalnie warto wskazać, że wygaśnięcie zobowiązania podatkowego poprzez przejęcie własności nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym bywa mylone z przeniesieniem własności rzeczy lub praw majątkowych. Druga z tych instytucji różni się tym, iż stanowi czynność cywilnoprawną i następuje na wniosek podatnika. Zadaniem organu podatkowego jest natomiast wyrażenie zgody lub odmowa. Wydanie pozytywnego dla strony orzeczenia umożliwia zawarcie z właściwym organem administracji publicznej umowy cywilnoprawnej, dotyczącej przejęcia nieruchomości.

Robert Nogacki, radca prawny

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.