Obowiązek podatkowy w usługach budowlanych

Na początku maja 2019 r. zapadł korzystny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/18 Budimex S.A. przeciwko Ministrowi Finansów, w którym to TSUE stanął po stronie firm budowlanych. Niewątpliwie oznacza to zwrot w sprawach podatkowych, a także lawinę wniosków o wznowienie postępowań podatkowych.

Wygląda na to, że organy podatkowe będą musiały zmienić dotychczasowy sposób postępowania.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.: 

• kiedy powstaje obowiązek podatkowy w usługach budowalnych 
• jakie jest orzeczenie TSUE w tej sprawie
• kto zyska na najnowszym orzeczeniu TSUE

Kontrowersyjna wymagalność podatku VAT

Spór pomiędzy Ministrem Finansów a spółką Budimex S.A. dotyczył interpretacji indywidualnej, o którą wystąpiła spółka. Przedsiębiorstwo zawnioskowało o odniesienie się przez organ do kwestii daty wymagalności podatku od wartości dodanej (VAT) w związku z wykonaniem usług budowlanych lub budowlano-montażowych. 15 października 2014 r. Minister Finansów w wydanej przez siebie interpretacji indywidualnej stwierdził bowiem, że VAT jest wymagalny w momencie, gdy spółka wystawi fakturę VAT dokumentującą wykonanie określonych prac lub jeżeli taki dokument nie został sporządzony po upływie terminu 30 dni od daty rzeczywistego wykonania robót.

Minister stwierdził przy tym, że fakt, iż istniało postanowienie umowne, zgodnie z którym zamawiający miał zaakceptować w protokole odbioru wykonanie prac, nie ma wpływu na datę wymagalności podatku. Gdyby bowiem przyznać rację podatnikowi, doprowadziłoby to do możliwości dowolnego wydłużania terminu na rozliczenie podatku VAT poprzez chociażby zgłaszanie fikcyjnych usterek albo notoryczną odmowę podpisania protokołu.

Budimex S.A. idzie na wojnę z fiskusem

Budimex S.A. nie zgodziła się z interpretacją Ministra Finansów, dlatego wniosła skargę na ten dokument do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Ten nie przyznał jednak racji skarżącej. Sprawa trafiła więc kolejno do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA uznał natomiast, że w omawianej sprawie wyjaśnienia wymaga pojęcie „wykonania usług” i zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej:

„Czy w sytuacji, w której strony transakcji uzgodniły, że dla wypłaty wynagrodzenia za roboty budowlane lub budowlano-montażowe, niezbędne jest wyrażenie akceptacji ich wykonania przez zamawiającego w protokole odbioru tych robót, wykonanie usługi, o którym mowa w art. 63 [dyrektywy VAT], z tytułu takiej transakcji następuje w momencie faktycznego wykonania robót budowlanych lub budowlano-montażowych, czy też momencie akceptacji wykonania tych robót przez zamawiającego, wyrażonej w protokole odbioru?”.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po przeanalizowaniu sprawy stwierdził, że w oparciu o art. 63 unijnej dyrektywy VAT podatek stał się wymagalny w chwili wykonania określonej usługi. Przepisy art. 66 tego aktu doprecyzowują jednak, że państwa członkowskie mogą samodzielnie postanowić, iż podatek staje się wymagalny w określonym terminie, nie później niż z upływem terminu wystawienia faktury, jeżeli ta faktura nie została wystawiona lub wystawiono ją z opóźnieniem.

Polski ustawodawca skorzystał z tego uprawnienia i w art. 19a ust. 7 ustawy o VAT stwierdził, że w sytuacji braku faktury lub wystawienia jej z opóźnieniem podatek VAT staje się wymagalny z chwilą upływu terminu 30 dni od wykonania świadczenia usług.

Istotna rzeczywistość gospodarcza i handlowa

TSUE w wydanym orzeczeniu uznał, że zamiarem ustawodawcy formułującego przepisy prawa unijnego było zharmonizowanie momentu powstania obowiązku podatkowego we wszystkich państwach członkowskich. Chodziło bowiem o ustalenie jednolitych zasad poboru tego świadczenia w całej Unii. Roboty budowlane mają bardzo specyficzny schemat i są niekiedy dość mocno rozłożone w czasie. W ocenie TSUE, mimo że prace należy uznać za wykonane w dacie faktycznego zakończenia robót, to aby zakwalifikować daną transakcję jako „transakcję podlegającą opodatkowaniu”, trzeba wziąć pod uwagę „rzeczywistość gospodarczą i handlową”.

Oznacza to, że należy mieć na uwadze ustalone między stronami zasady. Budimex S.A. wraz ze swoim kontrahentem ustalili obowiązek formalnego odbioru wykonywanych robót. Wobec tego do czasu podpisania dokumentu potwierdzającego dokonanie tych czynności nie można mówić o wymagalności podatku VAT.

Problematyczna wymagalność podatku VAT

Z takiego rozstrzygnięcia niewątpliwie mogą cieszyć się firmy budowlane. Te, które dotychczas traciły na niekorzystnych orzeczeniach organów podatkowych, będą mogły teraz wystąpić o wznowienie postępowań podatkowych i sądowych, jeżeli wymierzono im dodatkowy podatek. Branża budowlana borykała się z problemem wymagalności podatku VAT od czasu nowelizacji ustawy o VAT z 2014 r. Chociaż zasady teoretycznie wydawały się klarowne, nikt nie potrafił stwierdzić, kiedy tak naprawdę mamy do czynienia z wykonaniem usługi budowlanej. Tymczasem przed zmianą przepisów jasno wskazywano, że momentem wymagalności podatku VAT jest popisanie przez odbiorcę protokołu zdawczo-odbiorczego i rzeczywiste odebranie inwestycji.

Zyskają zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy usług w różnych branżach

Na orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/18 Budimex S.A. przeciwko Ministrowi Finansów zyskają nie tylko sprzedawcy usług budowlanych. Precyzyjne określenie momentu wymagalności podatku VAT pozytywnie wpłynie też na sytuację nabywców, którzy rozliczają VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia. Dodatkowo wyrok TSUE stanie się furtką dla przedsiębiorców do występowania z wnioskami o wznowienie zakończonych postępowań podatkowych.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.